Technologie verandert ons leven, maar zijn we ook bereid om zelf te veranderen als diezelfde technologie daartoe aanleiding geeft? Niet zonder meer, zo blijkt uit het promotieonderzoek van Els Kersten-van Dijk aan de TU/e. In het onderzoek bekeek ze of de feedback die een stress tracker geeft, ons helpt bewuster te worden van stress. En helpen de opgedane inzichten om het gedrag te veranderen?

Els Kersten is werkzaam als Universitair Docent bij de Faculteit Industrial Engineering & Inno­vation Sciences, afdeling Human Technology Interaction. Haar focus ligt op hoe we persoonlijke data over onze gezondheid kunnen inzetten om mensen te helpen gezonde veranderingen door te voeren in hun levensstijl. Meer algemeen kijkt ze ook naar de impact (positief of negatief) van gedragsveranderingssystemen. Begin april 2018 promoveerde ze op het onderwerp Quantified stress: toward data-driven stress awareness.

Persoonlijke data

Ze vertelt: “Steeds vaker zien we dat zogenoemde Big Data – het verzamelen van veel informatie om slimme inzichten en voorspellingen te doen – ook toegepast worden in de persoonlijke sfeer. Denk hierbij aan het tellen van stappen en calorieën en het meten van de slaapkwaliteit en hartslag. Metingen die we kunnen bijhouden met apps en slimme polsbandjes. Self-tracking noemen we dat. In mijn promotieonderzoek hield ik een relatief nieuwe mogelijkheid van self-tracking tegen het licht: de stress tracker.”

“In het onderzoek liet ik circa 120 mensen op een computer een reeks taken van uiteen­lopende moeilijkheidsgraad doen. De helft van de deelnemers kreeg op het beeldscherm continu ook hun hartslaggrafiek te zien, de andere helft niet. Bij elke opgave moesten ze aangeven hoeveel stress ze hadden ervaren. Wat bleek? De inschattingen van de groep met hartslag in beeld, bleken meer in lijn te liggen met wat er in hun lijf gebeurde dan bij de mensen die geen informatie kregen over hun hartslag. Interessant. Maar in een vervolgonderzoek bleek dat we bijna exact hetzelfde effect bereikten met nep-feedback. De helft van de deelnemers kreeg hier een grafiek te zien die niet hun eigen hartslag toonde. Toch ging de groep met grafiek ook hier betere inschattingen maken dan de groep zonder hartslaginformatie. Dit verrassende effect geeft aan dat het niet zozeer de informatie zelf is die ons bewuster maakt, maar eerder het feit dat we door de feedback worden aangespoord beter naar ons eigen lichaam te luisteren.”

Vertrouwen

Ze vervolgt: “Daarnaast heb ik onderzocht in hoeverre feedback leidt tot inzichten over stress, zoals erachter komen welke activiteiten stressverhogend zijn en wat je kunt doen om stress te verminderen. Dat vereist dat we onze tracker vertrouwen, dat we geloven dat die tracker echt weet hoe gestrest je bent – en dat zelfs beter weet dan jij zelf. Uit mijn onderzoek blijkt dat mensen de neiging hebben toch gewoon zichzelf te geloven. De deelnemers aan het onderzoek kregen bij het doen van opgaven weer een grafiek te zien. Soms met juiste informatie en soms met onjuiste. Het bleek dat de deelnemers bij de beoordeling van hun stressniveau veel meer vertrouwen op hun eigen oordeel dan op de aangereikte informatie.”

Een soortgelijk resultaat kwam naar voren uit een veldstudie waarbij 27 mensen drie weken lang een stress tracker mee kregen. Veel deelnemers lieten weten de stressniveaus die het apparaat toonde niet te vertrouwen. Ook vonden ze de informatie van het apparaat – en de eraan bestede tijd – vaak niet zinvol. Het overgrote deel van de deelnemers maakte de drie weken dan ook niet vol. De groep die de periode wel afmaakte, gaf aan dit te doen uit plichtsbesef.

Kersten tot slot: “Mijn onderzoek toont aan de ene kant aan dat stress-tracking waardevol kan zijn. Door blootgesteld te worden aan feedback over stress worden we aangezet tot zelfreflectie en beter luisteren naar ons lijf. Aan de andere kant benadrukken de resultaten hoe belangrijk het is om niet zomaar aan te nemen dat meten gelijk staat aan weten. Beide inzichten dragen bij aan een beter begrip van hoe we technologie in kunnen zetten om mensen te helpen om te gaan met stress.”

Kersten-van Dijk, E. T. (2018). Quantified stress: toward data-driven stress awareness. Eindhoven: Technische Universiteit Eindhoven.

Meer lezen? Zie https://research.tue.nl/en/publications/quantified-stress-toward-data-driven-stress-awareness